Bệnh Suyễn lợn (heo) - lời giải nào cho người chăn nuôi!

Published in Bệnh trên Heo
| Ngày17/09/2022

Bộ máy hô hấp là cơ quan chủ yếu làm nhiệm vụ trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường bên ngoài. Nhờ sự trao đổi đó mà cơ thể có thể hấp thu được oxy từ môi trường bên ngoài và đào thải khí cacbonic ra khỏi cơ thể. Vai trò của hệ hô hấp vô cùng quan trọng với sự sống, nếu hệ thống hô hấp ngừng hoạt động quá 5 phút là cơ thể đã có thể bị hủy diệt. Chính vì vậy mà các bệnh xảy ra trên đường hô hấp luôn là mối lo ngại rất lớn của các nhà chăn nuôi.

 

 

 Nhắc đến các bệnh xảy ra trên đường hô hấp của heo, ta không thể không nhắc đến bệnh suyễn lợn (heo) hay còn gọi là viêm phổi địa phương do Mycoplasma hyopneumoniae (MH) gây ra. Bởi vì bệnh suyễn lợn (MH) luôn là yếu tố mở đường cho rất nhiều các mầm bệnh khác xâm nhập vào hệ thống hô hấp của vật nuôi.

 

Bệnh thường xảy ra ở dạng mãn tính, tỷ lệ mắc bệnh rất cao nhưng tỷ lệ tử vong thường rất thấp (khảng 3-10%) nếu không ghép với các bệnh truyền nhiễm khác. Những heo có sức đề kháng thấp thường rất dễ mắc bệnh.

 

 

Nguyên nhân sinh bệnh suyễn lợn (heo)

 

Mycoplasma hyopneumoniae (MH) được phân lập từ phổi heo bệnh vào năm 1965. Nó là thực thể hữu cơ trung gian giữa virus và vi khuẩn. MH ký sinh ngoại bào với cấu tạo không có màng tế bào mà chỉ có màng nguyên sinh chất và bộ gen bao gồm cả ADN và ARN nên hình dạng biến đổi rất linh hoạt.

 

Cũng chính bởi vậy mà vi khuẩn gây bệnh suyễn lợn MH rất dễ bị tiêu hủy bởi các chất sát trùng thông thường hay ở nhiệt độ 45-55oC trong vòng 15 phút. Ngoài ra, tất cả các loài Mycoplasma đều đề kháng với penicillin (nhóm kháng sinh tác động vào tế bào thông qua màng tế bào).

 

Mầm bệnh phát triển rất tốt trong môi trường ẩm ướt, vệ sinh kém và trên những cơ thể có sức đề kháng thấp nên tỷ lệ bệnh thường cao hơn vào mùa xuân và mùa đông, vào lúc thời tiết thay đổi.

 

Mầm bệnh có thể di chuyển trong không khí với khoảng cách 3 – 3,5 km. Bệnh suyễn lợn xảy ra ở mọi lứa tuổi của heo nhưng chủ yếu ở heo con lúc 6 tuần tuổi trở lên.

 

 

Thiệt hại kinh tế do bệnh suyễn lợn MH gây ra

 

Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh cao (97% trang trại trên thế giới nhiễm bệnh) nhưng tỷ lệ tử vong của bệnh suyễn lợn rất thấp nếu không có mầm bệnh kế phát khác (3-10%) nên thiệt hại do tỷ lệ chết là không đáng kể.

 

Tuy nhiên, Bệnh suyễn lợn MH lại chính là nguyên nhân mở đường cho các mầm bệnh khác xâm nhập vào cơ thể heo thông qua đường hô hấp và gây ra các thiệt hại trầm trọng khác.

 

Bên cạnh đó, bệnh suyễn heo đa phần là ở dạng mãn tính.Tức là heo sẽ không chết ngay mà chỉ giảm tăng trọng trong khi vẫn tiêu tốn thức ăn như bình thường đồng thời kéo dài thời gian nuôi làm tăng chi phí sản xuất.

Ảnh hưởng của phổi viêm đến tăng trọng/ngày (ADG)
Tỷ lệ viêm phổi (%) 0 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 >50
Tỷ lệ ADG (%) 0 3 8 15 19 24 30

 

Theo thống kê, cứ mỗi 10% phổi bị viêm thì tốc độ tăng trọng giảm 37 g mỗi ngày.

 

Cụ thể người ta đã thống kê được như sau, trung bình:
  • MH làm giảm 12-16% tăng trọng bình quân/ngày (ADG)
  • Làm tăng 14-22% chi phí thức ăn (FCR).
  • Tăng chi phí do dùng thuốc điều trị.

 

Điều này là nguyên nhân chính dẫn đến năng suất chăn nuôi giảm, lợi nhuận thu được cũng vì đó mà giảm theo.

 

Ví dụ:

 

Giả sử trang trại nuôi 1,000 heo thịt, bắt đầu nhiễm bệnh lúc 2 tháng tuổi, tỷ lệ nhiễm là 97% (970 con nhiễm bệnh), tỷ lệ chết là 5% (5% x 970 con = 48 con chết). Tổng thời gian nuôi đến lúc xuất chuồng là 150 ngày.

 

Mỗi heo giống có giá = 800,000/con, giá heo thịt hiện nay là 45,000 vnđ/kg. Tiêu tốn trung bình 1,7 kg cám/con/ngày, giá cám trung bình hiện nay là 11,500 VNĐ/kg. Giả sử tăng trọng bình quân/ngày (ADG) = 0,75 kg/ngày, FCR = 2,05. Và ADG giảm 12%, FCR tăng 18%.

 

Như vậy, thiệt hại do MH gây ra cho trang trại trên bằng tổng thiệt hại do:Tỷ lệ chết + giảm ADG + tăng FCR + chi phí điều trị.

 

Thiệt hại do tỷ lệ chết (giả sử trung bình số heo bệnh chết ở 60 ngày tuổi):

 

= 48 con x (800,000 tiền giống +[(1.7kg x 60 ngày)x11,500])

 

= 94.704.000 (vnđ)

 

Thiệt hại do giảm ADG xuống 12% :

 

Số ngày heo tiêu tốn thức ăn sau bị bệnh = 150 – 60 = 90 (ngày).

 

Số heo bệnh còn lại = 970 con bệnh – 48 con chết = 922( con).

 

Tổng tăng trọng bình thường của 922 heo nếu không bị bệnh

 

= 922 x 90 x 0,75 = 62,235 (kg).

 

Số kg tăng trọng bị mất đi do bệnh = 12% x 62,235 = 7,468 (kg).

 

Số tiền thiệt hại = 7,468 kg x 45,000 vnđ/kg = 336.060.000 (vnđ).

 

Thiệt hại do tăng FCR lên 18%:

 

Tổng lượng thức ăn bình thường tiêu tốn của 922 heo trong 90 ngày bị bệnh

 

= 62,235 kg x 2,05 (FCR) = 127,582 (kg thức ăn)

 

Tổng lượng thức ăn tiêu tốn tăng thêm khi heo bị bệnh

 

= 18% x 127,582 kg = 22.965 (kg)

 

Tổng số tiền thiệt hại do tăng 18% FCR là

 

= 22.965 kg x 11,500 vnđ =264.097.500 (vnđ)

 

Tổng thiệt hại cho thuốc điều trị suyễn ước tính = 120,000 vnđ/con x 922 con

 

= 110.640.000 (vnđ)

 

→ Như vậy tổng thiệt hại là: = 805.501.500 (vnđ)/ 1.000 heo/5 tháng.

 

Một con số không hề nhỏ đối với các nhà chăn nuôi heo hiện nay.

 

 

Bệnh suyễn lợn (MH) gây bệnh cho heo như thế nào?

 

Khi heo khỏe tiếp xúc với heo ốm, mầm bệnh từ heo ốm thông qua đường hô hấp ra ngoài môi trường (ho, thở, hắt hơi) sau đó lại theo đường hô hấp đi vào cơ thể heo khỏe.

 

Lúc này, nếu cơ thể heo có sức đề kháng yếu kết hợp với số lượng mầm bệnh nhiều thì bệnh có thể phát luôn hoặc ở dạng ẩn tính trong vòng 11 ngày. Nếu số lượng mầm bệnh vừa phải, thời gian ủ bệnh là 4-6 tuần. Nếu số lượng mầm bệnh thấp, bệnh sẽ ở dạng mãn tính và không biểu hiện triệu chứng.

 

Sau khi vào cơ thể, vi khuẩn gây bệnh suyễn lợn MH bám trên các lông mao trong đường hô hấp của heo (khí quản và phế quản)  MH tăng sinh  gây vón cục các lông mao đó  các lông mao sẽ rụng ra, tạo nên nhiều dịch nhầy trong đường hô hấp → đường hô hấp mất khả năng giữ, lọc các bụi bẩn, mầm bệnh  tạo điều kiện thuận lợi cho các mầm bệnh kế phát xâm nhập vào cơ thể như PRRS, PCV2, P.multocida (tụ huyết trùng)…và gây bệnh. Đồng thời các tế bào viêm tăng sinh  heo rất nhạy cảm với các tác động bên ngoài.

 

Ngoài ra, MH còn điều chỉnh các phản ứng miễn dịch của cơ thể vật chủ như ức chế miễn dịch, kích thích tế bào lympho, sản xuất các cytokine gây viêm.

 

Các tổn thương ban đầu là:

 

- Viêm phế quản và viêm tiểu phế quản, viêm phế nang  lan rộng ra trở thành viêm phổi  tắc nghẽn phổi  xẹp phổi.

 

- Đường hô hấp rụng lông mao, tăng sinh chất nhầy  nhiễm các mầm bệnh khác  viêm phổi nặng hơn  tử vong.

 

Sơ đồ cơ chế gây bệnh suyễn lợn
Sơ đồ cơ chế gây bệnh suyễn lợn 

 

Triệu chứng, bệnh tích của bệnh suyễn lợn

 

Triệu chứng bệnh: Bệnh thường biểu hiện dưới 4 thể.

 

Thể cấp tính:

 

Đối tượng chủ yếu của bệnh suyễn lợn cấp tính: heo con trên 2 tháng tuổi. Ban đầu con vật sốt cao, ăn ít hoặc bỏ ăn. Heo ốm thường chui vào 1 xó chuồng nằm tách biệt với đàn.

 

Triệu chứng trên đường hô hấp:

 

- Hắt hơi từng hồi dài do dịch tiết trong khí quản.

 

- Thở thể bụng, tư thế ngồi thở như chó ngồi.

 

- Ho: thường ho vào sáng sớm hay chiều tối muộn (nếu bệnh nặng, ho liên tục cả ngày). Ban đầu ho khan, ho từng tiếng 1. Sau đó ho liên tục từng chuỗi, từng hồi dài. Lúc ho, heo thóp bụng để thở (vừa thở khò khè, vừa ho từng tràng dài).

 

Sau 2-3 tuần heo suy kiệt nhanh chóng và chết. Tỷ lệ chết có thể > 10%, nếu kế phát bệnh khác thì có thể cao hơn nữa.

 

 

Thể thứ cấp tính:

 

Ban đầu con vật có thể bỏ ăn, ăn ít hoặc bỏ ăn. Đối tượng chủ yếu: heo con bú mẹ, heo mẹ đang cho con bú.

 

Triệu chứng trên đường hô hấp:

 

- Khó thở, thở khò khè, há miệng thở.

 

- Ho từng hồi dài.

 

Sau 2-3 tuần heo suy kiệt nhanh chóng và chết. Tỷ lệ chết có thể > 10%, nếu kế phát bệnh khác thì có thể cao hơn nữa.

 

Thể mạn tính

 

Đối tượng chủ yếu: heo con, heo hậu bị. Ban đầu con vật ăn ít, hoặc bỏ ăn. Thân nhiệt bình thường. Heo con có tăng trọng kém, da khô.

 

Triệu chứng trên đường hô hấp:

 

- Tần số hô hấp tăng cao (40-100 lần/phút).

 

- Hắt hơi, thở khò khè, khó thở, há miệng thở.

 

- Ho: thường ho vào sáng sớm hoặc chiều tối muộn.

 

Ban đầu ho khan từng tiếng một, sau đó ho liên tục từng tràng dài và ho cả ngày.

 

 

Thể ẩn tính:

 

Đối tượng chủ yếu: Heo vỗ béo, heo đực giống. Vẫn ăn như bình thường, rất khó nhận biết heo bệnh vì triệu chứng không rõ ràng (đôi khi thấy heo vận động khó khăn, tăng trọng kém).

 

Triệu chứng trên đường hô hấp: Thi thoảng heo có ho khan, ho từng tràng dài.

 

Tỷ lệ mắc bệnh không cao nhưng khá nguy hiểm vì heo không biểu hiện triệu chứng nhưng mầm bệnh vẫn được bài thải ra ngoài môi trường.

 

<pLưu ý: Mặc dù chia ra 4 thể bệnh nhưng trên thực tế, tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát mà heo có những biểu hiện triệu chứng rất đa dạng.

 

Mẹo nhỏ phát hiện heo bệnh:
  • Khua đuổi heo cho chúng đứng dậy và vận động trong chuồng hay ngoài sân chơi, những con bị bệnh sẽ đứng 1 chỗ và ho từng hồi dài → ta có thể dễ dàng nhận ra chúng.

 

Quá trình diễn biến của bệnh Suyễn lợn

Thời gian trung bình (ngày)

Diễn biến bệnh
0 Nhiễm mầm bệnh
18 Xuất hiện bệnh tích ở phổi
28 Xuất hiện triệu chứng ho
32 Cơ thể tự đáp ứng tạo miễn dịch  

Đường truyền lây bệnh trong trại
Đường truyền lây bệnh trong trại

 

 

Phân biệt ho do MH và ho do các nguyên nhân chính  khác?

Ho do MH

 Ho do APP

 Ho do giun sán

 Ho do chăm sóc quản lý không tốt

-Thường ho vào sáng sớm hay chiều tối muộn (nếu bệnh nặng, ho liên tục cả ngày).

 

-Ban đầu ho khan, ho từng tiếng 1. Sau đó ho liên tục từng chuỗi, từng hồi dài.

 

-Lúc ho, heo thóp bụng để thở (vừa thở khò khè, vừa ho từng tràng dài).

-Ở thể cấp tính, khoảng cách giữa các lần ho ngắn, khoảng 1-3 cái/lần, khi ho con vật đau đớn.

 

-Thể mãn tính, heo ho nhiều vào ban đêm, heo khó thở, ngồi thở kiểu chó.

 

 

 

 

 

 

-Heo ho thường xuyên, ho nặng khi có kích thích, lúc vận chuyển hoặc khi thời tiết thay đổi heo cũng ho.

 

-Khi ho nước mũi liên tục chảy ra và có cảm giác như muốn khạc vật vướng trong cổ họng.



 

 

 

 

-Thường do các nguyên nhân như chất độn chuồng quá nhiều bụi, thông thoáng chuồng nuôi không tốt dẫn đến nồng độ amoniac tăng cao, những heo gần giàn mát  ho do quá lạnh.


-Các biểu hiện thường không rõ ràng cụ thể mà tùy thuộc vào mỗi nguyên nhân.


-Heo thường có hiện tượng ho sinh lý kéo dài dai dẳng cả ngày.


-Heo ngừng ho khi ta điều chỉnh lại cách chăm sóc, quản lý.

 

 Bệnh tích của bệnh suyện lợn:

 

Bệnh tích chủ yếu ở hệ thống hô hấp và hạch phổi. Thường viêm phổi bắt đầu từ thuỳ đỉnh sau đó lan qua thuỳ tim và thuỳ hoành cách mô có tính chất đối xứng. Sở dĩ như vậy là vì theo cấu tạo giải phẫu của phổi, không khí đi từ mũi  khí quản  phế quản  vào thùy đỉnh  các thùy còn lại.

 

Các ổ viêm lan từ khí quản vào tận phế nang gây tắc nghẽn phổi, cản trở hô hấp đồng thời phổi bị xẹp dần và lâu ngày vùng phổi đó bị nhục hóa  gan hóa  không thực hiện được chức năng hô hấp.

 

Khi không có mầm bệnh thứ phát xâm nhập, bệnh tích thường chỉ khoảng 1/10 phổi, nếu có mầm bệnh thứ phát, bệnh tích lan rộng 1/2 - 2/3 phổi. 

Rìa phổi bị nhục hóa
Rìa phổi bị nhục hóa

 

Rìa phổi bị nhục hóa
Rìa phổi bị nhục hóa 

 

Phổi thường nhục hóa bắt đầu từ thùy đỉnh
Phổi thường nhục hóa bắt đầu từ thùy đỉnh  

 

Phổi nhục hóa đối xứng nhau
Phổi nhục hóa đối xứng nhau 

Phổi viêm, gan hóa
Phổi viêm, gan hóa 

 

 Hạch bạch huyết phổi sưng to gấp 2 - 5 lần bình thường
Hạch bạch huyết phổi sưng to gấp 2 - 5 lần bình thường

 

 

Nhằm giúp các nhà chăn nuôi có thể chẩn đoán sớm bệnh suyễn lợn và đưa ra kết quả chính xác, ta phân biệt bệnh tích phổi do MH với bệnh tích phổi do các nguyên nhân chính gây bệnh trên đường hô hấp như sau.

Phân biệt bệnh tích trên phổi của các bệnh chủ đạo
Tên bệnh  Bệnh tích đặc trưng trên phổi 
 Suyễn heo do MH Phổi nhục hóa chủ yếu ở rìa phổi và thùy đỉnh 
 Dịch tả heo Phổi xuất huyết lan tràn 
 Viêm phổi màng phổi (APP)

Mặt lưng của phổi: màng viêm, có phủ fibrin và dính với xương sườn.

Trong phổi có các ổ viêm 

Viêm đa xoang (Glasser) Viêm phổi lan tràn cả mặt lưng và mặt bụng, đồng thời có cả fibrin và dịch viêm màu vàng
Bệnh giun ký sinh trong phổi Phổi viêm tại những chỗ giun di hành qua và thường viêm theo vệt dài

 

 

Kiểm soát bệnh suyễn lợn (MH)


Phòng bệnh:

 

* Chuồng trại phải luôn luôn khô ráo – điều này rất quan trọng đối với công tác phòng bệnh suyễn lợn.

 

* Vệ sinh chuồng trại và khu vực quanh trại sạch sẽ, thoáng mát vào mùa hè và ấm kín vào mùa đông.

 

* Heo nhập vào trại phải có nguồn gốc sạch bệnh và phải được nuôi cách ly theo dõi kỹ trước khi nhập đàn.

 

* Áp dụng biện pháp cùng nhập cùng xuất.

 

* Định kỳ kiểm tra huyết thanh học nhằm nắm bắt tình hình dịch bệnh trong trại để có biện pháp khắc phục kịp thời.

 

 * Tiêm phòng vaccine phòng bệnh suyễn lợn cho heo con và hậu bị trước khi phối giống. Thời gian tiêm tùy thuộc vào đặc điểm dịch tễ cũng như điều kiện khí hậu của từng địa phương cụ thể.

 

Việc tiêm phòng cho heo hậu bị, nhất là hậu bị mới nhập đàn có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nếu tất cả heo hậu bị trong vùng được tiêm phòng MH tốt thì trong tương lai vùng đó sẽ sạch bệnh đối với MH. Dù vậy, do chi phí vaccine cao nên hầu hết các trại ở Việt Nam hiện nay chỉ tiêm phòng cho heo con.

 

Cách tiêm:

 

+ Heo hậu bị: Nên được tiêm trước khi nhập về trại, liều 2ml/con.

 

+ Heo con: Nguyên tắc là tiêm vaccine trước khi heo có biểu hiện bệnh (ho) 9 tuần.

  

 

Cách tính thời gian tiêm phòng cho heo
Cách tính thời gian tiêm phòng cho heo

 

 

Lịch tiêm vaccine hiện nay đang phổ biến ở Việt Nam:
  • Tiêm 1 mũi: 14 ngày tuổi
  • Tiêm 2 mũi: mũi 1 lúc 7 ngày tuổi, mũi 2 lúc 21 ngày tuổi.

 

Các bước điều trị heo ốm:

 

Cần có biện pháp phát hiện heo bệnh suyễn lợn sớm để có hướng xử lý thích hợp:

 

- Quan sát và phát hiện triệu chứng bệnh điển hình: ho, khó thở.

 

- Nếu cần, mổ khám xem bệnh tích đặc trưng: phổi nhục hóa đối xứng.

 

- Khi vẫn nghi ngờ ta tiến hành lấy mẫu xét nghiệm để có kết luận chính xác nhất.

Chuyển những heo có biểu hiện triệu chứng hô hấp ra chuồng cách ly.

 

Sử dụng kháng sinh tiêm cho những con bệnh: dùng cùng lúc kháng sinh đặc trị bệnh suyễn lợn (MH) (như: Tylosin, limcomyxin, tiamulin, flophenicol…) và kháng sinh trị bệnh kế phát (thường là kháng sinh có hoạt phổ rộng).

 

 

Liệu trình ví dụ:

 

- Tiamulin 10% liều: 1 ml/10kg thể trọng

 

- Kanamycin: 1-2 ml/10kg thể trọng 

 

 Tiêm trong 3-5 ngày đối với heo lớn.

 

Song song sử dụng thuốc trợ sức, trợ lực cho heo như: vitaminC, B.complex, vitaminADE ...

 

Sau khi điều trị 3-5 ngày, trộn kháng sinh vào trong thức ăn cho heo tầm 4-5 ngày liên tục (thời gian trộn tùy tiên lượng của mỗi đàn).

 

Ví dụ: điều trị: trộn 1kg Flophenicol/1 tấn thức ăn trong 5 ngày liên tục.

 

Phòng bệnh: 1kg Flophenicol/2 tấn thức ăn trong 3 ngày  nghỉ 7 ngày  trộn tiếp 3 ngày …(Thời gian dùng thuốc tùy thuộc mức độ nguy hại của bệnh tại trại đó).

 

Cải thiện điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng: vệ sinh chuồng trại, chế độ ăn phù hợp.

 (Còn nữa ...)

 

 VietDVM team

  • Hãy là người đầu tiên bình luận về bài viết này
Bình luận như khách
Hoặc đăng nhập để bình luận
0 / 3000 Giới hạn ký tự
Chuỗi của bạn nên trong khoảng 10-3000 ký tự
Lưu ý: Bình luận của bạn sẽ phải đợi kiểm duyệt trước khi hiển thị.
Điều khoản & Quy định.

 

LIÊN HỆ

VietDVM - Trang thông tin và kiến thức
chăn nuôi thú y uy tín và lớn nhất Việt Nam

Hotline: 0934-671-388  |  Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

  Bạn đang sử dụng VietDVM v3.6
© Bản quyền thuộc về VietDVM™
Ω Vận hành và khai thác bởi công ty CP Ứng dụng & Truyền thông X7PLUS® JSC
Giấy phép số 391/GP-BTTT cấp bởi Bộ Thông tin và truyền thông.
® Website VietDVM.com đã đăng ký Luật bản quyền quốc tế.    DMCA.com Protection Status

 

 

 

  • VietDVM - Trang thông tin và kiến thức Chăn nuôi Thú y uy tín và lớn nhất Việt Nam

    © Bản quyền 2014 - 2020 thuộc về VietDVM™. ¶ Bạn đang sử dụng VietDVM™ v3.6

    ∩ Giấy phép số 391/GP-BTTT cấp bởi Bộ Thông tin và truyền thông.

    ® Website VietDVM.com đã đăng ký Luật bản quyền quốc tế.

    Ω Vận hành và khai thác bởi Công ty CP Ứng dụng và Truyền thông X7PLUS - X7PLUS® JSC

    VPGD: Tầng 8, tòa nhà Hanoi Creative City, Số 1 Lương Yên, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.

    Email: X7PLUS.jsc@gmail.com | Website: www.X7PLUS.com

  • Liên hệ nội dung & kết nối VietDVM:

    Facebook: @congdongVietDVM | Twitter: VietDVM | Likedin: /in/VietDVM

    Hotline: 0934-671-388 | Email: vietdvm@gmail.com

     

    Liên hệ quảng cáo & hợp tác:

    Tel: 0246-2949-951 | 0934-671-388 | vietdvm@gmail.com

  • logo X7PLUS DMCA.com Protection Status